Educació en mitjans a Espanya: conscienciació, implementació i reptes. El cas de Catalunya

Autors/ores

Resum

Aquesta recerca té per objectiu aprofundir en la situació de l’educació mediàtica a Catalunya en relació amb la seva implementació als centres escolars de primària i secundària, les seves fortaleses i febleses i els reptes als quals s’enfronta. Per fer-ho, es duen a terme entrevistes en profunditat a cinc experts i sis educadors. Aquest enfocament qualitatiu ofereix informació rellevant i de primera mà sobre la definició del terme, la relació entre educació en mitjans i l’ètica periodística, aspectes centrals que qualsevol programa d’educació en mitjans ha d’incloure; així com continguts, eines i pautes per a la docència, el nivell d’experiència i formació entre professors i experts, la importància de l’accés dels estudiants a aquestes iniciatives i els desafiaments als quals s’enfronta l’alfabetització mediàtica. Els resultats mostren que aquesta inclou la capacitat de llegir i comprendre els diferents llenguatges dels mitjans, a més de crear missatges audiovisuals de manera madura i autònoma tenint en compte certs principis ètics; i que els mitjans de comunicació han d’assumir la seva responsabilitat en ser creadors d’imatges i rols que tenen un gran impacte en infants i adolescents, els quals, d’altra banda, tenen una resposta molt positiva a les iniciatives d’alfabetització mediàtica. Els experts i docents entrevistats presenten diferents nivells de formació i han participat en diversos projectes. Assenyalen que els grans desafiaments de l’educació mediàtica són la falta d’interès de les autoritats i de capacitació entre els docents, a més de la necessitat de motivació i de l’accés a recursos per part dels educadors.

Paraules clau

alfabetització mediàtica, Catalunya, Espanya, conscienciació, implementació, reptes

Referències

AGUADED-GÓMEZ, J.I.; PÉREZ-RODRÍGUEZ, M.A. (2012). “Strategies for media literacy: Audiovisual skills and the citizenship in Andalusia”. Journal of New Approaches in Educational Research.Vol. 1, issue 1, pp. 22-26.

https://doi.org/10.7821/naer.1.1.22-26

AGUADED-GÓMEZ, J.I.; TIRADO-MORUETA, R.; HERNANDO-GÓMEZ, A. (2015). “Media competence in adult citizens in Andalusia, Spain”. Communication & Society, Vol.18, issue 6, pp. 659-679.

https://doi.org/10.1080/1369118X.2014.985244

AGUADED-GÓMEZ, J.I.; ROMERO-RODRÍGUEZ, L.M. (2015). “Mediamorfosis y desinformación en la infoesfera: Alfabetización mediática, digital e informacional ante los cambios de hábitos de consumo informativo”. Education in the knowledge society, Vol.16, issue 1, pp. 44-57.

https://doi.org/10.14201/eks20151614457

AMBRÓS, A. (2006). “La educación en comunicación en Cataluña”. Comunicar. Vol. 14, issue 27, pp. 205-210.

https://doi.org/10.3916/C27-2006-31

AMBRÓS, A.; BREU, R. (2007) Cine y educación El cine en el aula de primaria y secundaria. Barcelona: Grau.

AMBRÓS, A.; BREU, R. (2011) 10 ideas clave. Educar en medios de comunicación. Barcelona: Grau.

APARICI, R.; GARCÍA-MATILLA, A. (2016) “¿Qué ha ocurrido con la educación en comunicación en los últimos 35 años?: pensar el futuro”. Espacios en Blanco. Revista de Educación. Vol. 1, issue 26, pp. 35-57.

http://www.scielo.org.ar/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1515-94852016000100003&lng=es&tlng=es

AULAMÈDIA (2003). “La educación en comunicación: jornadas Educom de Barcelona”. Comunicar. Vol. 10, issue 20, pp.195-197.

https://doi.org/10.3916/C20-2003-29

BREU, R. (2014). La pantalla infinita. Manual contra el analfabetismo mediático. Barcelona: Octaedro.

BUCKINGHAM, D. (2005). Educación en medios. Barcelona: Paidós.

BONTRIDDER, N.; POULLET Y. (2021). “The role of artificial intelligence in disinformation”. Data & Policy. Vol. 3, e32.

https://doi.org/10.1017/dap.2021.20

CAMILLI-TRUJILLO, C.; RÖMER-PIERETTI, M. (2017). “Meta-synthesis of literacy for the empowerment of vulnerable groups”. Comunicar, Vol. 25, issue 53, pp. 9-18.

https://doi.org/10.3916/C53-2017-01

CEBRIÁN-HERREROS, M. (2003). Análisis de la información audiovisual en las aulas. Madrid: Universitas.

CULVER, S.H.; JACOBSON, T. (2012). “Media Literacy and its use as a method to encourage civic engagement”. Comunicar. Vol. 20, issue 39, pp. 73-80.

https://doi.org/10.3916/C39-2012-02-07

DEL-MORAL, M.E.; VILLALUSTRE, L. (2013). “Media literacy, participation and accountability for the media of generation of silence”. Comunicar. Vol. 20, issue 40, pp. 173-181.

https://doi.org/10.3916/C40-2013-03-08

DIAS-FONSECA, T.; POTTER, J. (2016). “Media education as a strategy for online civic participation in Portuguese schools”. Comunicar. Vol. 24, issue 49, pp. 9-18.

https://doi.org/10.3916/C49-2016-01

EUROPEAN COMMISSION (2018). Audiovisual media services directive, art. 33A.

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/txt/?uri=celex%3a52023xc0223%2801%29

FERRÉS J. (2007). “La competencia en comunicación audiovisual: dimensiones e indicadores”. Comunicar. Vol. 15, issue: 29, pp. 100-107.

https://doi.org/10.3916/C29-2007-14

FERRÉS, J.; GARCÍA-MATILLA, A.; AGUADED-GÓMEZ, J.I., FERNÁNDEZ-CAVIA, J., FIGUERAS-MAZ, M.; BLANES, M.; et al. (2011). Competencia mediática: investigación sobre el grado de competencia de la ciudadanía en España. 1ª ed. Instituto de Tecnologías Educativas; Consell de l’ Audiovisual de Catalunya; Grupo Comunicar.

GARCÍA RUIZ, R.; RAMÍREZ GARCÍA, A.; RODRÍGUEZ-ROSELL, MM. (2014). “Media literacy education for a new prosumer citizenship”. Comunicar. Vol. 22, issue 43, pp. 15-23.

https://doi.org/10.3916/C43-2014-01

GUTIÉRREZ-MARTÍN, A.; AUSTIN, K.T. (2012). “Media education, media literacy and digital competence”. Comunicar. Vol. 19, issue 38, pp. 31-39.

https://doi.org/10.3916/C38-2012-02-03

HALLIN, D.C.; MANCINI, P. (2004). Comparing media systems. Three models of media and politics. New York: Cambridge University Press.

HART, A. (1998). “Media Education in the Global Village”. In: A. HART, (ed.). Teaching the media. International perspectives. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, pp. 1-21.

HART, A. (1998). “Conclusions: Paradigms revisited”. In: Hart, Andrew (ed.). Teaching the media. International perspectives. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, pp. 169-196.

HERRERO-CURIEL, E.; LA-ROSA, L. (2022). “Secondary education students and media literacy in the age of disinformation”. Comunicar. Vol. 30, issue 73, pp. 95-106.

https://doi.org/10.3916/C73-2022-08

JENKINS, H.; CLINTON. K.; PURUSHOTMA, R.; ROBISON, A.J.; WEIGEL, M. (2019). Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education in the Twenty-first Century. The MIT Press: Massachusetts.

http://library.oapen.org/handle/20.500.12657/26083

KENDALL, A.; MCDOUGALL, J. (2012). “Critical media literacy after the media”. Comunicar. Vol. 19, issue 38, pp. 21-29.

https://doi.org/10.3916/C38-2012-02-02

KERTYSOVA, K. (2018). “Artificial intelligence and disinformation: How AI changes the way disinformation is produced, disseminated, and can be countered”. Security and Human Rights. Vol. 29, issue 1-4, pp. 55–81.

https://doi.org/10.1163/18750230-02901005

LÓPEZ-ROMERO, L.; AGUADED-GÓMEZ, M.C. (2012). “”Teaching media literacy in colleges of education and communication”. Comunicar, Vol. 22, issue. 44, pp. 187-195.

https://doi.org/10.3916/C44-2015-20

MASTERMAN, L. (1993) La enseñanza de los medios de comunicación. Madrid: Ediciones de la Torre.

MONTOYA, N. (2005). La comunicación audiovisual en la educación. Madrid: Ediciones Laberinto.

RAMÍREZ-GARCÍA, A.; GONZÁLEZ-FERNÁNDEZ, N. (2016). “Media competence of teachers and students of compulsory education in Spain”. Comunicar. Vol. 24, issue 49, pp. 49-58.

https://doi.org/10.3916/C49-2016-05

SCOLARI, C.A.; MASANET, M.J.; GUERRERO-PICO, M.; ESTABLÉS, M.J. (2018). “Transmedia literacy in the new media ecology: Teen’s transmedia skills and informal learning strategies”. Profesional de la información. Vol. 27, issue 4, pp. 1699-2407.

https://doi.org/10.3145/epi.2018.jul.09

SILVERMAN, C. (2015). Lies, damn lies and viral content. How news websites spread (and debunk) online rumors, unverified claims and misinformation. Columbia: Columbia Journalism School, Tow Center for Digital Journalism.

https://doi.org/10.7916/D8Q81RHH

TIEDE, J.; GRAFE, S. (2016). “Media pedagogy in German and U.S. teacher education”. Comunicar. Vol. 24, issue 49, pp. 19-28.

https://doi.org/10.3916/C49-2016-02

UNESCO (1982). Grunwald declaration on media education. UNESCO: Grunwald, Federal Republic of Germany.

https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000052766_eng

VAROL, O.; FERRARA, E.; DAVIS, C.A.; MENCZER, F.; FLAMMINI, A. (2017). “Online Human-Bot Interactions: Detection, Estimation, and Characterization”. In: Proc. Intl. AAAI Conf. on Web and Social Media (ICWSM), pp. 280–289

https://doi.org/10.1609/icwsm.v11i1.14871

WARDLE, C.; DERAKHSHAN, H. (2017). Information disorder. Toward an interdisciplinary framework for research and policy making. Council of Europe report DGI (2017)09.

https://rm.coe.int/information-disorder-toward-an-interdisciplinary-framework-for-researc/168076277c

WELLER, S.C.; VICKERS, B.; BERNARD, H.R.; BLACKBURN, A. M.; BORGATTI, S.; GRAVLEE, C.C.; JOHNSON, J.C. (2018). “Open-ended interview questions and saturation”. PLoS ONE. Vol. 13, issue 6, e0198606.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0198606

Biografia de l'autor/a

Victoria Moreno-Gil, Universidad Carlos III de Madrid

Doctora en Periodismo por la Universidad Carlos III de Madrid y doble licenciatura en Periodismo y Comunicación Audiovisual. Sus principales líneas de investigación son la ética periodística y la alfabetización mediática. Actualmente completa una estancia como profesora visitante en el Departamento de Comunicación de la Universidad Pompeu Fabra. En el ámbito profesional combina la investigación y la docencia con el ejercicio del periodismo freelance y ha trabajado en distintos medios de comunicación como redactora, principalmente en televisión, pero también en radio y agencia de noticias.

Publicades

28-06-2024

Descàrregues

Les dades de descàrrega encara no estan disponibles.